نهفتگی دندان عقل چیست؟

دندان عقل یا به اصطلاح پزشکی دندان آسیای سوم، دندانی  است در انتهای هر فک که پس از آن، هیچ دندانی نمی روید.

این دندان بزرگ انتهایی در سن 25 سالگی بیرون زده و در برخی موارد بسیار دردناک و ملتهب است.

با اینکه در رویش این دندان مشکلات زیادی وجود داشته، امروزه با توجه به گسترش پیشرفت علوم، متودهای نوین دندانپزشکی، روش های درمانی فراوانی نیز پیش رو قرار گرفته است.

پیدایش دندان عقل

دندان عقل یکی از دندان های اصلی و بسیار مهم در هضم رژیم غذایی انسان های نخستین و نیاکان ما بوده است.

این دندان به همراه دندان های آسیای دیگر قادر به خرد کردن گیاهان، جانوران و غذاهای سفت و خام بوده و به مرور زمان با تغییر و تحول رژیم غذایی در انسان ها شروع به کوچک و کوچک تر شدن نموده است.

با تغییر رژیم غذایی انسان ها به غذاهای نرم و آسان، ساختار فک رفته رفته کوچک شده و تمایل به رویش دندان فک کاهش یافته است.

دندان عقل در چه سن و سالی رشد می کند؟

متخصصین دندانپزشک به این معتقد هستند که مراحل اولیه رشد دندان عقل و شکل گرفتن ساختار داخل فکی آن مربوط به سنین 11 تا 12 سالگی است.

از این سن به بعد دندان عقل وارد فاز بیرون زدگی (رویش) شده و به طور معمول در بیشتر افراد از سنین هفده تا نوزده سالگی به شکل کامل و یا ناقص از فک بیرون می آید.

به دلیل بسیاری از مشکلات پاتولوژیک مانند مسائل ژنتیکی، کمبودهای مواد معدنی بدن ، بدشکلی های فکی و آرواره ای، بیرون زدگی دندان های عقل به سنینی پس از این دوران موکول شده و گاها تا سی سالگی به طول می انجامد.

انسان سالم دارای چهار عدد دندان عقل است که دو عدد از آن ها در فک بالا و 2 عدد دیگر در فک پایین قرار گرفته اند.

علت پنهان بودن دندان عقل

یکی از حالت های غیر طبیعی در رویش و بیرون زدگی دندان عقل، نهفتگی در این دندان است که به دلایل متفاوتی مانند کوچک بودن فضای فک، تراکم و سفتی بسیار شدید در استخوان های تشکیل دهنده فک، فشار ناشی از دندان های مجاور ایجاد می گردد.

نهفتگی دندان عقل به معنای قرار گیری آن زیر پوشش استخوان و مخاط لثه است. اما این اتفاق یک پنهان شدگی ساده نیست، بلکه یک مشکل بسیار مهم و قابل توجه بوده و نیاز به درمان های جدی و اقدامات دندانپزشکی و جراحی دارد.

نهفتگی دندان عقل چه مشکلاتی ایجاد می نماید؟

از جمله مشکلات ایجاد شده به دنبال نهفتگی در دندان عقل عبارتند از:

• فشار آوردن بیش از حد دندان به منظور یافتن راهی برای خروج می تواند سبب آسیب رساندن به ساختار استخوانی فک شده و دندان های کناری و یا حتی دندان های مستقر در نیمه فک دندان پنهان شده را تحت فشار شدید روی یکدیگر قرار دهد. این فشار منجر به کج شدگی و نامرتب شدن دندان ها شده و جاگیری صحیح و مناسب آن ها را برهم می زند.
• در برخی موارد نهفتگی موجب می گردد دندان داخل یک کیست گوشتی قرار گرفته و از در سطح لثه بیرون بزند. این کیست ها بسیار خطرناک هستند و احتیاج به درمان های جدی خواهند داشت.
• اگر نهفتگی به شکل افقی ایجاد گردد فشار بسیار زیادی از جانب دندان نهفته به ریشه دندان های بغلی وارد شده و در صورت عدم درمان به موقع منجر به تحلیل و فرسودگی ریشه دندان بغلی خواهد شد.
• افزایش ریسک ابتلا به پوسیدگی در خود دندان نهفته و یا دندان های مجاور به دلیل انباشته شدن باکتری ها در حفره دهانی
• ایجاد تومورهای خوش خیم و بدخیم دندانی در نواحی اطراف دندان نهفته

نشانه های اصلی نهفتگی این دندان چیست؟

از جمله نشانه های اصلی نهفتگی دندان عقل عبارتند از :

• درد شدید
• علائم التهابی (درد، قرمزی، داغی و حساس شدن لثه)
• التهاب اطراف دندان و لثه
• ناتوانی در جویدن و فشار دادن آرواره ها روی یکدیگر
• بوی بد در دهان
• التهاب و ورم غدد لنفاوی
• گوش درد، گلو درد
• ناتوانی در باز کردن دهان و مفصل ارتباطی فک و جمجمه

نهفتگی دندان عقل به چندین شکل متفاوت مانند نهفتگی میانی، نهفتگی افقی، نهفتگی عمودی، نهفتگی بافت نرم ، نهفتگی انتهایی و نهفتگی استخوانی ایجاد می گردد.

بهترین زمان برای کشیدن دندان عقل

گفته می شود بهترین زمان برای کشیدن و درآوردن دندان عقل نهفته پیش از 40 سالگی است.

کشیدن و جراحی دندان عقل پس از 40 سالگی و بویژه در دوران میانسالی خطرناک بوده و احتمال ترمیم و درمان آن بسیار طولانی خواهد شد، زیرا با گذر زمان و افزایش سن ریشه های دندانی محکم تر شده و ریسک ابتلا  به عفونت دندانی و التهاب را افزایش می دهد.

این افزایش قطر در ریشه های  دندانی ریسک خونریزی های پس از عمل جراحی را به شدت افزایش می دهد.

با افزایش سن ریسک ابتلا به شکستگی استخوان فک افزایش یافته و به دلیل محکم شدن اتصال دندان عقل با فک، این شکستگی افزایش خواهد یافت.

در سنین بالا وجود بیماری های قلبی عروقی، ریوی، روماتیسمی و نقص سیستم ایمنی از مسائل تأثیرگذار در وخیم تر شدن شرایط هستند و ریسک خونریزی و التهابات لثه را افزایش می دهند.

در سنین بالا تحمل درد ناشی از جراحی و کشیدگی دندان عقل بسیار دشوار و به دلیل محدودیت مصرف داروهای ضدالتهاب و ضد درد شرایط را بدتر خواهد نمود.

توصیه می شود دندان عقل نهفته را در سنین 18 تا 22 سالگی حتما خارج نموده و در صورت تأخیر در این زمان حتما تا پیش از 35 سالگی این اقدام را انجام دهید.

کشیدن دندان عقل

از جمله راه های تشخیص دندان عقل نهفته، معاینه توسط پزشک در مرحله اول و سپس بررسی شرایط و موقعیت دندان با استفاده از عکس رادیوگرافی است.

این عکس به خوبی وضعیت دندان را نشان داده و بیان می دارد که نهفتگی دندان در چه وضعیتی قرار دارد.

درمان اصلی نهفتگی این دندان ، جراحی است. جراحی ها به دو شکل جراحی توسط دندانپزشک برای دندان های نهفته در فک بالا با میزان نهفتگی و پیچیدگی کمتر و توسط جراح فک و صورت در نهفتگی های شدید بویژه در فک پایین صورت می گیرد.