دولت بخواهد می‌تواند یارانه‌ها را حذف کند

0 219
مهدی هشی – اقتصاددان – در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه پرداخت یارانه­‌ها بدهی دولت به عنوان یک خطای سیاست­‌گذارانه به ملت است، اظهار کرد: یکی از مباحث مهمی که در طرح تحول اقتصادی که در سال 1386 به شکل جدی مطرح شد، بحث هدفمند کردن یارانه‌­ها است. یارانه کمکی است که دولت­ها در ایران از پیش از انقلاب هم می‌­دادند اما در هیچ کجای دنیا مرسوم نیست.این اقتصاددان هدفمند نبودن یارانه‌­های نقدی را یکی از ایرادات پرداخت یارانه توصیف کرد و گفت: از نظر برخی از صاحب‌نظران هدف اصلی که در یارانه­‌ها برای کمک به قشر آسیب پذیر وجود داشت، محقق نمی­‌شد. در نتیجه همان سال­ها مسئله هدفمند کردن را در دستور کار قرار دادند. در یک مناظره در دهه 60 آقای نوربخش به عنوان وزیر اقتصاد و دارایی با آقای نوبخت که در آن زمان به عنوان نماینده مردم رشت در مجلس حضور داشتند، پای یک میز نشستند. در آن زمان نوبخت معتقد بود که این یارانه­‌ها نباید حذف شود و باید برای مردم بماند تا نگرانی­‌های اقتصادی رفع شود. اما دکتر نوربخش که از گروه اقتصاددانان دانشگاه شهید بهشتی بود معتقد بود که باید یارانه­‌ها هدفمند شود.

او با بیان اینکه در طرح تحول اقتصادی در دولت احمدی‌نژاد هم یکی از موارد مطرح شده در آن طرح هدفمند کردن یارانه‌­ها بود، ادامه داد: یک روی دیگر اصلاح قیمت، کالاها و خدماتی بود که دولت تولیدش را به عهده داشت و در ارائه به مصرف ­کنندگان کمتر از قیمت تمام شده از آنان دریافت می ­کرد. آب و گاز و برق از آن زمان تا به امروز همچنان چنین وضعیتی دارند. بعد از این دولت مبالغ مذکور را به عنوان کسری بودجه مجددا مطرح می­‌کرد.

اصلاح قیمت‌ها کار سنجیده‌ای بود
هشی با تاکید بر اینکه طرح اصلاح قیمت ­ها خیلی کار سنجیده­‌ای بود و باعث شد قیمت­‌ها واقعی شود، اضافه کرد: مشکل قضیه اینجاست که اقشاری از مردم که درآمد کمی دارند و جزو قشر آسیب­ پذیر محسوب می ­شوند در هزینه‌­های زندگی دچار مشکلات جدی می‌شوند. برای پاسخ به همین چالش بود که بنا شد دولت با سیستم هدفمند کردن یارانه­‌ها تا چند سال به اقشار واجد شرایط یارانه نقدی پرداخت کند.این اقتصاددان ادامه داد: از سوی دیگر در همان طرح دولت موظف بود با استفاده از صرف­جویی حاصل شده با رونق دادن به اشتغال، سطح درآمد­های سایر مردم را نیز در روند افزایشی قرار دهد. در واقع پرداخت یارانه نقدی در طرح تحول یک برنامه بلند مدت نبود، بلکه کوتاه مدت و برای اقشار خاص بود. اما چرا اصلا این بحث مطرح شد که یارانه به همه‌­ی مردم داده شود؟ علت این بود که در انتخابات سال 1384 و 1388 ریاست جمهوری کاندیداها با رویکرد پوپولیستی در تبلیغات­شان به صورتی اعلام کردند که مبلغ نقدی یا سهام به مردم می­دهند.

او با اشاره به تاثیرگذاری مسائل انتخاباتی بر طرح تحول اقتصادی ادامه داد: این ادعاها که برای مردم مطرح شد به صورت مکمل طرح تحول نیز موارد مشابه را روی میز آورد و عملا آن یارانه نقدی که در طرح تحول قرار بود به صورت کوتاه مدت و به اقشار خاص باشد به هزینه بلند مدت برای همگان تبدیل شد. همین اتفاق برای سهام عدالت هم افتاد. در آن سال­ها گفتند ما شش میلیون خانوار داریم که قشر آسیب پذیرند که می‌خواهیم به آنها یک میلیون سهم بدهیم؛ در این جهت در مجموع دولت نزدیک به 23 میلیون نفر را به عنوان جامعه هدف انتخاب کرد.

سهام عدالت با 20 میلیون نفر شروع شد
هشی با بیان اینکه در دولت دهم وقتی طرح سهام عدالت شروع شد با حدود 20 میلیون نفر شروع شد، گفت: دقیقا شروع یارانه‌­های نقدی نیز با همین تعداد افراد بود. اما بعد از اینکه دولت ثبت­نام را آغاز کرد و درواقع راستی آزمایی را به عهده مردم گذاشت. در پایان دولت حدود 78  میلیون نفر ثبت نام کردند. درواقع تنها عده کمی از مردم حاضر به انصراف شدند. همین طور شد که گرفتن یارانه نقدی برای مردم تبدیل به چیزی مشابه ارثیه شد که در نهایت بر گردن دولت ماند.

این اقتصاددان اضافه کرد: در این فرایند اولین اشتباه را دولت دهم مرتکب شد که به دلیل اینکه در آن زمان درآمد نفتی بالا بود همه­ی مردم را ثبت نام کرد. حتی در آن زمان از پیامدهای منفی این طرح این بود که بر فرهنگ کار اثر منفی گذاشت. یعنی یک نفر می‌نشست در خانه با یارانه پنج عضو خانوار خود هزینه زندگی را کسب می‌کرد. البته این وضعیت موقت بود چون بعد از اینکه بعد از سال 1390 گرانی‌ها پیش آمد دیگر این رقم ناچیز شد. در نهایت چیزی که به دولت یازدهم به ارث رسید جمعیت معادل 78 میلیون نفر ثبت­ نام شده بود.

اشتباه دولت یازدهم عدم راستی‌آزمایی بود
او با بیان اینکه اشتباه دولت یازدهم در پرداخت یارانه‌ها عدم راستی‌آزمایی بود ادامه داد: چون در آن زمان اقشار با درآمد بالا مشخص بودند دولت باید در همان ابتدا عده­ای که واجد شرایط نبودند را حذف می­کرد. اما این کار را نکرد تا اینکه بالاخره امسال حدود 800 هزار نفر را حذف کرده است.هشی ادامه داد: در سال 1387 که این طرح شروع شد قرار بود تعداد افرادی که به آن­ها یارانه پرداخت شود حدود 20 میلیون نفر باشد. اگر این اطلاعات سال 1387 درست باشد، دولت امروزه به حدود 58 میلیون نفر در طول این سال ها پول نقدی بدون دلیل داده است. پس اینکه 800 هزار نفر را حذف کردند در مقایسه با این حجم جمعیت، مقدار ناچیزی است.او با بیان اینکه حدود هفت میلیون نفر کارمند دولتی یا مشاغلی پردرآمد داریم که اطلاعاتشان هم در دست دولت است گفت: اگر هرکدام از این افراد چهار نفر خانوار داشته باشند، مجموعا 28 میلیون نفر هستند که دولت می تواند یک شبه تعداد زیادی از یارانه‌بگیران را کم کند.او با اشاره به اصل برابری مطرح شده در قانون اساسی ادامه داد: نباید وضعیتی پیش آید که در این کشور هر کس که قانونی عمل می­کند مجازات شود و هرکس که عمل غیرقانونی را پی می­گیرد منتفع باشد.

در پرداخت یارانه تبعیض صورت گرفت
این استاد دانشگاه اضافه کرد: در طرح یارانه ­ها متاسفانه اینطور شد و افرادی که واجد شرایط اخذ یارانه نبودند خودشان از قانون پیروی کردند و انصراف دادند اما عده دیگری که تعداد زیادی نیز هستند با اینکه واجد شرایط نبودند همچنان در حال گرفتن یارانه هستند. یعنی دولت مردمی که درستکار بودند و با دولت همکاری کردند را متضرر و بازنده کرده و عده‌­ای که در خیال خود زرنگی کردند و قانون را نادیده گرفتند منتفع شدند.هشی با بیان اینکه حالا که دولت مقصر اصلی این بی‌قانونی است باید ریسک این مسئله را بپذیرد و فوری یارانه این افراد را حذف کند، گفت: در مرحله بعد به نظر بنده باید دولت لایحه­‌ای به مجلس ببرد و مبلغی که در طول این سال­ها به افراد غیر ذی صلاح داده شده است را نیز پس بگیرد؛ نمایندگان مجلس نیز باید دولت را مواخذه کنند.  باید برنامه دولت این موضوع را مشخص کند. اگر همچنان دولت قصد حامی پروری دارد باید به همین روال سابق در پرداخت­‌های نقدی ادامه دهد. اما این کار با قانون طرح تحول که مصوبه مجلس و الزام قانونی دارد متفاوت است.

او با تاکید بر اینکه اگر ما برخلاف قانون به قشرهایی که به آن­ها یارانه تعلق نمی­‌گرفت در این سال­ها یارانه دادیم مقصر دولت­ها هستند و باید این پول را پس بگیریم، ادامه داد: در زمینه مصارف باید بگویم که امسال کشور ما به دلیل مسائل تحریم‌­ها با مشکل درآمدی مواجه است. بحث مالیات هم مهم است ولی نمی­توان تنها به مالیات اکتفا کرد، زیرا ساز و کار وصول مالیات همچنان دچار مشکلات زیادی است. پس دولت مشکل کسری بودجه دارد.بهترین منبع برای استرداد اضافه پرداختی یارانه همین کسری بودجه دولت است.

دولت باید برای کم‌درآمدها برنامه‌ای تعیین کند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بالاخره دولت باید برای کم‌درآمدها برنامه ای تعیین کند ادامه داد: دولت باید تصمیم بگیرد که آیا می خواهد به روش فقیرپروری دوره گذشته با پول نقدی و سوبسید ادامه دهد؟ اصلا قرار نبوده که این دولت که با شعارهای خاصی سر کار آمده است از این روش‌­ها استفاده کند و به جای ارتقای سطح درآمد مردم فقط با حامی پروری اقدام کند. طبق طرح تحول و سیاست های ابلاغی اصل 44 و برنامه توسعه تمام وظیفه دولت ارتقای سطح درآمد و زندگی مردم است. اما اگر بنا باشد این سیاست­‌های اقتصادی دنبال نشود، با وجود تورمی که در ایران وجود دارد دولت باید هر سال به مجلس برود و مبلغ یارانه‌­های نقدی را افزایش دهد. که البته این در حال حاضر وجه قانونی ندارد. مردم نیز دولتی انتخاب نکردند که فقیرپرور باشد.

هشی با تاکید بر اینکه اطلاعات لازم برای حذف یارانه پردرآمدها به سادگی در دسترس دولت‌هاست، اظهار کرد: در تمام دنیا سیستم بانکی متصل به نظام مالیاتی است. اما در ایران به دلیل اینکه اقتصاد زیرزمینی داریم، اصلاح نظام مالیاتی ما دچار مشکل شده است. هرچه هم دولت طرح اصلاح نظام مالیاتی را داده آن طور که باید مفید نبوده است. پس مهم ترین خلأ داده­‌ای در کشور ما عدم بهره ­مندی از اطلاعات مالیاتی است که نهادهای تصمیم­ گیری باید فکری به حال آن کنند. اما در کنار آن اطلاعاتی وجود دارد که این خلأ را پوشش دهد.

مالیات و بانک‌ها دو منبع اطلاعاتی شناخت پردرآمدها
او با بیان اینکه اگر دولت عزم کافی داشته باشد در فقدان اطلاعات مالیاتی نیز به راحتی می تواند با دسترسی به حساب بانکی اطلاعات لازم را کسب کند، گفت که در قانون بودجه امسال که این مورد نیز تصویب شده و دولت حق دارد در حال حاضر از هرگونه منابع اطلاعاتی که دارد برای شناسایی صاحبان درآمد استفاده کند.این اقتصاددان استفاده از مانده حساب را برای دسترسی به اطلاعات درآمدی افراد نامناسب توصیف کرد و گفت: برای شناسایی پردرآمدها دو منبع مهم وجود دارد، یکی ورودی درآمد به تمام حساب­های فرد و دوم تراکنش بانکی است؛ چیزی که معادل آن در جهان تحت عنوان مالیات بر هزینه محاسبه می‌­شود اما در فقدان آن در کشور ما می­توانیم با رصد سیستم‌­های شبکه کارت­های بانکی این مبالغ را تشخیص دهیم.

هشی با توصیه به ایجاد شفافیت در فضای عملکردی دولت ادامه داد: شفافیت در نظام های بانکی و مالی امروزه از اولویت­‌های اصلی است؛ مسئولان البته باید از خودشان شروع کنند. این طرح ثبت اموال مسئولان که قانون آن چند دهه روی زمین مانده است باید بالاخره اجرایی شود و بعد از آن این شفافیت را در حوزه عمومی نیز دنبال کنند. او با بیان اینکه ریشه نارضایتی‌­های مردم در سال­های گذشته نارضایتی از فساد و عدم مقابله با آن از سوی مسئولان بوده است، اظهار کرد: دولت اگر بخواهد از ترس اینکه روزی سر و صدایی شود کار قانونی را زمین بگذارد، نه تنها باید این پول را پرداخت کند بلکه مردم هم متوقع می­‌شوند که این مبلغ کم است و باید افزایش پیدا کند، چرا که دولت تعهد اضافه برای خود درست کرده است.

حقوق‌دان باید به دنبال حق مردم باشد
هشی با بیان اینکه اعتماد مردم نسبت به دولت و مجلس تا حدی کمتر شده است ادامه داد: ماموریت بزرگ آقای روحانی بازگرداندن اعتماد مردم به دولت است چون ایشان گفت من حقوق­دان هستم. حقوق دان باید به دنبال حق مردم باشد. پس اگر دولت با مردم صریح و شفاف مشکلات را در میان بگذارد، وضعیت و دلایل را برای مردم تشریح کند، همچنین ساز و کار اعتراض به قطع یارانه را نیز برای مردم بیان کند کار به اعتراض نمی­‌رسد.این اقتصاددان اضافه کرد: اشکال دولت این است که مردم را طرف گفت و گو قرار نمی‌­دهد. دولت قرار است وکیل مردم باشد و اگر وظایف وکالت را به درستی انجام دهد و از ابتدا طرح را با مردم در میان گذارد و گزارش مقطعی نیز ارائه کند قطعا مردم همراه خواهند شد. دولت باید به مردم اعلام کند که در طول این سال ها اشتباه کرده و به افرادی یارانه داده است که شامل این قانون نبودند و حال می خواهد قطار را به ریل اصلی بازگرداند، در این صورت مردم نیز با دولت همراهی لازم را خواهند کرد.

این مطلب چطور بود؟
لینک کوتاه این مطلب: https://rzgr.ir/RFzC
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.